Sözleşme Feshi Nedir?
Sözleşme feshi, taraflar arasındaki mevcut hukuki ilişkiyi sona erdiren tek taraflı bir irade beyanıdır. Hukuki niteliği itibarıyla bozucu yenilik doğuran hak niteliğindedir ve karşı tarafa yöneltilmesiyle birlikte sonuçlarını doğurur. Fesih işlemi, sözleşmenin tamamen ortadan kalkmasına veya ileriye etkili olarak sona ermesine yol açabilir.
Sözleşme Feshi Mevzuatta Nasıl Düzenlenmiştir?
Türk hukukunda sözleşmelerin feshi, genel ve özel düzenlemeler çerçevesinde ele alınmıştır. Bunların temel kaynakları:
- Türk Borçlar Kanunu (TBK)
- Türk Ticaret Kanunu (TTK)
- 4857 sayılı İş Kanunu
- Diğer özel kanunlar (örneğin sigorta, kira, ortaklık gibi alanlara ilişkin hükümler)
1. TBK’da Genel Hükümler
Türk Borçlar Kanunu, karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde temerrüt, süre verilmesi, seçimlik haklar ve sürekli edimli sözleşmelerin sona ermesi gibi konuları açıkça düzenlemektedir.
TBK m.123 – Süre Verilmesi
Taraflardan biri temerrüde düşerse, diğer taraf borcun ifası için uygun bir süre verebilir veya hâkimden süre verilmesini isteyebilir.
TBK m.125 – Seçimlik Haklar
Verilen süreye rağmen borcun ifa edilmemesi hâlinde alacaklı;
- İfa + gecikme tazminatı isteyebilir,
- İfa talebinden vazgeçip zararın giderilmesini isteyebilir,
- Sözleşmeden dönebilir.
Sözleşmeden dönülmesi halinde taraflar karşılıklı edim yükümlülüklerinden kurtulur ve daha önce ifa edilen edimler geri alınabilir.
TBK m.126 – Sürekli Edimli Sözleşmeler
Sürekli borç doğuran sözleşmelerde temerrüt halinde alacaklı;
- İfa,
- Gecikme tazminatı,
- Sözleşmeyi fesih + erken sona erme nedeniyle tazminat talep etme hakkına sahiptir.
2. Kira Sözleşmelerinde Fesih – TBK 367 ve Devamı
- Belirli süreli kira sözleşmeleri, sürenin dolmasıyla kendiliğinden sona erer.
- Taraflar örtülü olarak sözleşmeyi sürdürürse sözleşme birer yıllık dönemler halinde yenilenmiş sayılır.
- Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde fesih bildirim süreleri uygulanır.
3. Ortaklık Sözleşmelerinin Sona Ermesi – TBK m.639, m.640
Ortaklık sözleşmelerinin sona erme sebepleri detaylı olarak düzenlenmiş olup tarafların fesih beyanı, ortaklıktan çıkma ve diğer sona erme hâlleri bu maddelerde yer alır.
4. TTK’da Özel Sözleşmelerin Feshi
TTK’da bazı özel sözleşmeler için ayrı fesih hükümleri vardır. Örneğin:
- Sigortacının konkordato ilanı,
- Ruhsatının iptali gibi hâllerde,
sigorta ettirene tanınan fesih hakkı TTK m.1413’te düzenlenmiştir.
5. İş Sözleşmelerinde Fesih Bildirimi – 4857 sayılı İş Kanunu
İş Kanunu’na göre fesih bildiriminin yazılı olarak yapılması zorunludur. Bu yazılı şekil:
- Bir geçerlilik şartı değil,
- İspat şartı niteliğindedir.
Fesih bildirimi karşı tarafa ulaştığında hüküm doğurur ve artık tek taraflı olarak geri alınamaz.
Fesih Bildirimi Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Unsurlar
1. Yazılı Şekil Şartı
Fesih bildiriminin yazılı şekilde yapılması hukuki güvenlik açısından önemlidir.
- Noter aracılığıyla ihtarname en güvenilir yöntemdir.
- E-posta, faks gibi araçlarla bildirim yapılabilir; ancak tebliğin ispatı önemlidir.
- İş sözleşmelerinde yazılı şekil zorunludur.
2. Açık ve Belirgin İrade Beyanı
Fesih iradesinin şart ve şüphe içermeden açıkça belirtilmesi gerekir.
- “Fesih” kelimesinin geçmesi zorunlu olmamakla birlikte,
- Sözleşmeyi sona erdirme amacı açıkça anlaşılmalıdır.
- Şarta bağlı fesih kural olarak geçersizdir.
3. Gerekçe Belirtme Zorunluluğu
Bazı fesih türlerinde gerekçenin belirtilmesi zorunludur:
- İş Kanunu’nda geçerli/haklı nedenle fesihler,
- Özel sözleşme türleri,
- Haklı nedenle derhal fesih hâlleri.
Gerekçenin açıkça belirtilmemesi, feshin geçersizliği sonucunu doğurabilir.
4. Bildirim Sürelerine Uygunluk
Sözleşmenin türüne göre farklı süreler uygulanmaktadır:
- Belirsiz süreli sözleşmelerde kanuni veya sözleşmesel ihbar sürelerine uyulmalıdır.
- Belirli süreli sözleşmeler sürenin bitimiyle kendiliğinden sona erer.
- Haklı nedenle fesih durumunda bildirim süresi beklenmez; fesih derhal yapılabilir.
İhbar sürelerine uyulmaması halinde ihbar tazminatı gündeme gelir.
5. Tazminat ve Diğer Hakların Gözetilmesi
Feshin türüne göre tarafların hak ve yükümlülükleri farklılaşır:
- Kıdem tazminatı
- İhbar tazminatı
- Kötü niyet tazminatı
- Ücret alacakları
- Fazla mesai
- Yıllık izin ücreti
Sözleşmeden dönme hâlinde taraflar daha önce ifa ettikleri edimleri geri isteyebilir. Borçlu kusursuz olduğunu ispat edemezse sözleşmenin hükümsüz kalması nedeniyle doğan zararları karşılamak zorunda kalır.
6. Tebligatın Usulüne Uygun Yapılması
Fesih bildirimi mutlaka karşı tarafa usule uygun biçimde tebliğ edilmelidir.
- Noter aracılığıyla tebligat en sağlam delildir.
- Tebligatın ulaştığı tarih, fesih sürecinin başlangıcı için kritik önemdedir.
Apilex ile Sözleşme Feshi Bildirimlerinin Hazırlanmasında Dijital Kolaylık
Sözleşme feshi süreçleri, özellikle gerekçe oluşturma, fesih türünün doğru belirlenmesi, ilgili TBK/TTK/İş Kanunu hükümlerine uygun ifade kullanılması ve tebliğ tarihinin doğru planlanması gibi kritik unsurlar içerir.
Apilex, hukuk büroları ve kurumsal hukuk birimleri için geliştirilmiş yapay zekâ destekli belge işleme teknolojisi sayesinde, fesih bildirimi gibi hukuki belgelerin hazırlanmasını önemli ölçüde kolaylaştırır. Sistem; sözleşmenin maddelerini otomatik tarar, ihlal edilen yükümlülükleri tespit eder, ilgili kanun hükümlerini eşleştirir ve kullanıcılara fesih gerekçesinin hukuki temelleri konusunda anlık öneriler sunar.
Ayrıca riskli ifadeleri işaretleyerek metnin hukuki tutarlılığını güçlendirir ve gereksiz uyuşmazlık risklerini azaltır. Bu yönüyle Apilex, hem iş yükünü hafifletir hem de fesih bildirimlerinin doğru, eksiksiz ve mevzuata uygun biçimde hazırlanmasına katkı sağlar.
Bir yanıt yazın